Wpływ na ptaki i nietoperze
Jak każde źródło wytwarzania energii elektrycznej, farmy wiatrowe mogą mieć potencjalny wpływ na otaczające środowisko, dlatego niezwykle istotna jest właściwa lokalizacja takich inwestycji.
Na samym początku warto jednak podkreślić, że wpływ farm wiatrowych na ptaki i nietoperze jest niezwykle niski w porównaniu z wpływem zmian klimatycznych, utraty bioróżnorodności i innej działalności człowieka. Jest również znacznie niższy niż wpływ innych form wytwarzania energii - badania wykazują 0,3-0,4 ofiar śmiertelnych wśród ptaków na wytworzoną gigawatogodzinę energii wiatrowej w porównaniu z 5,2 ofiarami śmiertelnymi wśród ptaków na wytworzoną gigawatogodzinę energii pochodzącą z paliw kopalnych[1].
[1] Contextualizing avian mortality: A preliminary appraisal of bird and bat fatalities from wind, fossil-fuel, and nuclear electricity, Benjamin K. Savacool, 2009 - study using US and European data on bird deaths estimated the number of birds killed per unit of power generated by wind, fossil fuel and nuclear power systems.
Ptaki i nietoperze mogą być narażone na oddziaływanie turbin wiatrowych, zwłaszcza w miejscach migracji, gniazdowania czy też żerowania. Kluczowe jest monitorowanie i ocena oddziaływania na środowisko oraz odpowiednie usytuowanie turbin.
Badania przedrealizacyjne (ornitologiczne i chiropterologiczne) oraz powtórne po uruchomieniu inwestycji pomagają określić wpływ na populacje. Analizowane są zagrożenia i konflikty środowiskowe, które mogą wymagać korekt lokalizacyjnych. Nie wszystkie ptaki są równie podatne na kolizje, a śmiertelność jest największym wyzwaniem dla gatunków zagrożonych i wrażliwych (szponiaste i sokołowate).[2]
W przypadku występowania nietoperzy istotne jest odsunięcie się od miejsc ich bytowania, od granicy ściany lasu oraz okresowe wyłączenia w okresie największej aktywności.
Nowoczesne środki mitygujące, takie jak systemy detekcji, monitoringu, dźwiękowe, ultradźwiękowe i wabiki, zapobiegają kolizjom ptaków i nietoperzy z turbinami wiatrowymi. W razie potrzeby turbiny mogą być wyposażone w funkcję zatrzymującą wirnik, gdy ptaki lub nietoperze są zbyt blisko. Dobrze zlokalizowane turbiny minimalizują zagrożenie dla ptaków, nietoperzy i środowiska.
[2] Ochrona ptaków przed kolizjami z turbinami wiatrowymi. Wyzwania, potrzeby, możliwości, D. Górecki, A. Szurlej – Kielańska, L. Pilacka, PTA.com, 11.2022
Wpływ na przyrodę: roślinność, uprawy
Inwestor analizując potencjalne tereny pod farmę wiatrową, zawsze uwzględnia odpowiednie odległości od zabudowy, czy też terenów cennych przyrodniczo. Zagadnienie to opisaliśmy szerzej tutaj -> Lokalizacja turbin wiatrowych w gminie
W polskim krajobrazie turbiny wiatrowe stawiane są najczęściej na obszarach rolniczych, a więc środowisku stworzonym oraz mocno degradowanym przez człowieka. Przez długi czas kluczowym celem rolników, sadowników i ogrodników było uzyskanie jak największego plonu z uprawianej powierzchni, a intensywna produkcja rolnicza spowodowała wiele negatywnych skutków dla środowiska oraz okolicznych ekosystemów.
Aspekty związane z dalszą możliwością prowadzenia produkcji rolnej na terenach farm wiatrowych opisaliśmy tutaj -> Jak elektrownie wiatrowe wpłyną na krajobraz i wiejski charakter regionu?
Wpływ na owady
Farmy wiatrowe mogą wpływać na owady poprzez zmianę zagospodarowania terenu, ale jeśli teren wokół elektrowni pozostanie niezmieniony, wpływ będzie minimalny. Sposób użytkowania terenu jest indywidualną decyzją właściciela gruntu.
Zaniepokojenie rolników i sadowników budzi sugerowane zagrożenie wiatraków dla pszczół i innych pożytecznych owadów. Badania wykazują, że obszary wokół turbin są atrakcyjne dla owadów.[3] Dr Dariusz Karwan z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie przeprowadził 2-letnie badania, które nie wykazały negatywnego wpływu turbin na pszczoły. Przeanalizował zachowania pszczoły miodnej stacjonującej w pobliżu wiatraków oraz stacjonującej 11 km od farmy wiatrowej. Wyniki badań nie stwierdziły żadnego negatywnego oddziaływania na pszczoły stacjonujące w pobliżu elektrowni wiatrowych. Więcej miodu wyprodukowały nawet rodziny usytuowane przy farmie wiatrowej (zaznaczono jednak, że przyczyną mógł być również areał roślin miododajnych w poszczególnych latach). [4]
[3] The association of windmills with conservation of pollinating insects and wild plants in homogeneous farmland of western Poland, S. Pustkowiak, W. Banaszak-Cibicka, Ł.E. Mielczarek, P. Tryjanowski, P. Skórka, 2017
Zakończenie eksploatacji farmy wiatrowej
Obecnie farmy wiatrowe projektowane są na okres działania wynoszący 25 – 30 lat. Poniżej przygotowaliśmy odpowiedzi na najczęściej padające pytania dotyczące zakończenia eksploatacji tych inwestycji.
- Co stanie się z terenem farmy wiatrowej, kiedy ta zakończy działanie?
W Polsce odpowiedzialność za przywrócenie terenu do poprzedniego stanu użytkowania nałożono na inwestora. To inwestor ponosi odpowiedzialność za demontaż farmy wiatrowej, kiedy ta zakończy pracę, co uwzględnia się już na etapie umowy dzierżawy gruntu.
- Co to jest repowering?
W przypadku zainteresowania właściciela gruntów przedłużeniem umowy dzierżawy, istnieje również możliwość kontynuowania produkcji energii elektrycznej, a nawet jej zwiększenia poprzez tzw. „repowering”. Zakłada on kontynuację eksploatacji farm wiatrowych, poprzez wymianę, modernizację turbin wiatrowych. Projekty takie niejednokrotnie zmniejszają liczbę posadowionych na farmie elektrowni, przy jednoczesnym zwiększeniu produkcji energii, dzięki użyciu nowszych, wydajniejszych turbin.
- Czy turbiny wiatrowe można poddać recyklingowi?
Tak jak najbardziej, turbiny wiatrowe można recyklingować. Częstym argumentem przeciwników energetyki wiatrowej jest znaczna produkcja odpadów z elektrowni wiatrowych, co nie jest prawdą.
Około 80-90% elementów turbiny wiatrowej to części metalowe - cały układ elektryczny oraz fundamenty i wieża (elementy stalowe, miedziane, aluminiowe i betonowe), które można poddać recyklingowi. Pozostałe 10-20% to materiały kompozytowe (CFRP i GRP) tworzące łopaty wirnika – ich recykling do niedawna był sporym wyzwaniem. Jednak pojawiają się już sposoby ich utylizacji np. metoda chemiczna opracowana przez duński Vestas. W metodzie tej odzyskiwane jest wysokiej jakości włókno szklane, nadające się do ponownego użycia w produkcji nowych łopat elektrowni wiatrowych. Recyklingiem samych łopat zajmuje się również polska firma SmogLab, która wykorzystuje ten materiał do produkcji kratek ściekowych, pokryw do kanałów kablowych czy do studzienek kanalizacyjnych. Włókno szklane z łopat turbin wykorzystywane jest obecnie często do tworzenia obiektów małej architektury jako tzw. upcycling, czym zajmuje się min. polska firma Anmet. Warto pamiętać, że stawiane obecnie turbiny będą utylizowane za około 30 lat, co z pewnością stworzy jeszcze inne możliwości na zagospodarowanie wycofanych z eksploatacji turbin wiatrowych.
Produkcję odpadów generowanych przez turbiny wiatrowe warto też porównać z innymi źródłami produkcji energii elektrycznej. Podczas eksploatacji farmy wiatrowe są bezodpadowe, z kolei spalanie węgla niesie ze sobą ciągłą produkcję popiołów oraz żużli.
